sexta-feira, 4 de maio de 2012

Biografia de Amadeu Ferreira, pelo próprio, em mirandês, não atualizada


Amadeu Ferreira apersenta-se
Naci an Sendin (29 de Júlio de 1950) i stou a bibir an Lisboua zde 1981. Pul meio passei por Vinhais i Bergáncia, adonde studei ne l Seminário até 1972; marquei passo an Mafra (L Calhau) i an Lisboua (1973-1975), donde fiç la tropa; bolbi a Sendin an 1975-76, adonde screbi i representei (cun ua malta baliente) l purmeiro triato que screbi an mirandés anquanto trabalhaba na custruçon cebil, ne l campo i na Adega Cooperativa Ribadouro; stube meianho an Lamego (1977), outro meio na Régua (1977) i dous anhos an Vila Real (1978-81), adonde coinci la tie cun quien stou casado, indo ne ls anterbalos al Porto para studar filozofie na Faculdade de Lhetras (d'adonde passei pa la Faculdades de Lhetras de l'Ounibersidade de Lisboua). Até 1982 melitei nun partido político (UDP), chegando a sentar-me por un cachico na Assembleia de la República (onde mal apenas cheguei a abrir la boca). Apuis desso, bendi publicidade, fui porsor de música, i tirei la lhicenciatura na Faculdade de Dreito de Lisboa, an 1990, adonde passei a dar scuola zde esse anho. D'anton para acá fiç l mestrado (1994), publiquei mais dua dúzia de lhibros i artigos de dreito, bou purparando l doutoramiento, trabalho na CMVM (Comissão do Mercado de Valores Mobiliários), adonde fago parte de cunseilho diratibo, stando agora cumo porsor ousseliar cumbidado na Faculdade de Dreito de l'Ounibersidade Nuoba de Lisboua.
Nun ye nobidade que, al apersentar-me neste sítio, tenga de falar de la mie relaçon cul mirandés. Pus, essa fui la lhéngua que purmeiro daprendi i falei. L pertués tamien l daprendi lhougo de pequeinho, mas antes d'ir a la scuola quaije que nun se me lhembra de tener percison del, rezon porque solo alhá pa ls 15 anhos ye que fui capaç de drobar bien la lhéngua para falar grabe i nun fazéren tanta caçuada de mi. Cumo digo nun poema, l mirandés naciu-me i l pertués fui ua cunquista.
Deç pequeinho siempre tube la manha de screbir, subretodo bersos. Mas an mirandés solo ampecei a screbir de modo mais rigular zde 1999, cousas que stan quaije que todas por publicar. Até ende, screbi uas cousicas por 1967-68, por anfluença de l lhibro "Nuossa Alma i Nuossa Tierra" que l P.e António M. Mourinho m'oufereciu, screbi l triato de que yá falei arriba (i que há-de star, junto i anteiro, ne ls arquibos de la RTP) i zde 1982 scribo bersos para miu armano Carlos stribar las cantigas que faç i que ténen sido cantadas pul grupo Arzinales (astanho debe de salir l purmeiro disco deilhes).
Nun sei se fui d'andar ne l seminário, se de la política, se esso yá ben de mi, solo sou capaç de m'agarrar cun gana a las cousas-causas de que gusto i an que acradito. Ye assi que stou an relaçon al mirandés. Fago por poner an prática la seguinte eideia que a mi mesmo m'ampus: nun deixar passar un die sin FAZER algo pula lhéngua mirandesa.
Algues cousas que çtaco, tenendo solo an cuonta la mie atebidade pula lhéngua mirandesa, deixando muita menuda arramada pula selombra [i porque eiqui teneran pouco antresse, nada refiro quanto a la mie atebidade profissional prencipal, a la mie atebiadde cumo porsor (d'eiducaçon musical, de filosofie, de lhatin i, por fin, de dreito), a l'atebidade d'ambestigaçon i eiditorial cumo jurista, a l'atebidade política, de jornalista, atebidades lhigadas al triato, i outras]:
a) Partecipei na purparaçon i çcuçon de la purmeira adenda a la Cumbençon Ourtográfica. Nada ye purfeito, mas acho que se cunseguiu un modo de melhor aquemodar todas las bariadades de l mirandés na mesma scrita. Hoije stou cumbencido que la purmeira adenda a la Cumbençon, longe de resolber solo un porblema de l sendinés, resolbiu un porblema de l mirandés an general. Hoije sinto proua an me tener ampenhado nesta 1ª Adenda i assi, tener cuntribuído pa l'ounidade de l mirandés i de ls mirandeses. De l mesmo modo cuntino ampenhado na çcuçon de nuobas Adendas.
b) L ansino de l mirandés ye mui amportante i debe de ser lhebado mui a sério. Quanto a esso inda mal ampecemos. Ua lhéngua ten que se falar, mas solo se fala se fur ansinada. I l ansino inda ye mais amportante quando muitos pais yá nun ansínan l mirandés als filhos. Por esso, ten que ser la quemunidade i las anstituçones a ajudar a mantener la lhéngua biba. An casa falo mirandés culs mius filhos (la mie tie queixa-se, a las bezes, de que faç parte de la minories lhenguísticas oupremidas, mas tamien eilha ye ua apuiante de l mirandés, anque nun seia mirandesa) i cun toda la mie família. Quanto al ansino tengo zambolbido las einiciatibas al miu alcance para ansinar l mirandés i para apuiar l sou ansino. Nesse sentido, dei i cuntino a dar to l apoio al porsor Carlos Ferreira para ansinar l mirandés nas scuolas de Sendin, cun el tenendo eilaborado ls porgramas pa l 1º Ciclo de l Ansino Básico, pa l 2º Ciclo de l Ansino Básico i pa ls 7º i 8º anhos de l 3º Ciclo de l Ansino Básico. An Outubre de 2000 dei un cursico eilementar de scrita de l mirandés an Sendin, adonde partecipórun al redor de 50 pessonas. Ne l berano de 2001 partecipei, cumo porsor, ne l curso de Berano dado pula UTAD an Miranda. An Márcio de 2002 ouganizei, cula Associaçon de Lhéngua Mirandesa, i sou l porsor de l 1ª Curso Eilementar de Mirandés, an Lisboua (l curso bai de Márcio a Júnio de 2002, ten 24 alunos anscritos i a cada aula bou-le dando las fuolhas de l manual que bou fazendo).
c) Zambolber la lhiteratura an lhéngua mirandesa ye tamien mui amportante. Fui por esso que m'apus a screbir an mirandés, tanto an termos lhiterários cumo noutro tipo de scrita. Para publicar obras an mirandés, acertei cula eiditora "Campo das Letras" la publicaçon dua coleçon de obras an mirandés. Nessa coleçon eiditei dous lhibricos, cul pseudónimo de Fracisco Niebro: Cebadeiros (poesie, 2000) i Las Cuntas de Tiu Jouquin (cuontas, 2001). Inda an 2000 ye publicado ne l sítio Sendim em Linha www.bragancanet.pt/sendim/ l manifesto Çtino para ua Léngua Moribunda (testo de 1999). An 2001 publiquei inda dues cuontas: "Amanhai-bos cumo podirdes", na rebista Selecções de BD, nº 31 (2ª série), de Maio de 2001, i "La Biaige", na rebista Mealibra, n.º 8 (série 3), de Júnio de 2001. Publiquei tamien 4 poemas, cun traduçon an pertués, na rebista Comentário, n.º 3, de Júnio de 2001, de l'Ounibersidade Nuoba de Lisboua. An Dezembre de 2001 ye publicado l poema L Ancanto de las Arribas de l Douro (testo de 1999), eilustrado cun ougarielhas de Manuel Ferreira i eiditado pul Parque Natural do Douro Internacional. An 2002 la rebista belga MicRomania (Márcio), publica l poema 'Deixa-te quedar', cun traduçon francesa de Carlos Ferreira i António Bárbolo Alves. Yá an 1975 screbi la pieça de triato Oubreiros i Camponeses, repersentada an Sendin i an Zenízio i que, ne l mesmo anho, passou dues bezes na RTP. Agora stá a ser anseiada puls alunos de la scuola EB23 de Sendin la pieça de triato Garabatos i Rodadeiras, scrita inda an Dezembre de 2001.
d) Cuido que ye amportante poner an mirandés testos oureginalmente scritos noutras lhénguas, yá cun cientos d'anhos de prática lhiterária, i obras de referéncia. Essa ye tamien ua forma de zambolber la lhéngua mirandesa scrita i d'amostrar que stá an cundiçones de dezir todo l que se diga noutras lhénguas. Cun essa antençon, para Setembre dastanho stá porgramada la publicaçon, pula eiditora Campo das Letras, dua Antologie de Poesie Pertuesa, traduzida an mirandés; an 2001 traduzi (cun Domingos Raposo, Carlos Ferreira i António Santos) Asterix l Goulés, de Goscigny i Uderzo, obra que yá debie de tener sido publicada pula eiditora Meribérica, mas que quedou parada por rezones que solo ténen a ber cula eiditora. Tengo an traduçon Ls Quatro Eibangeilhos (a partir de la Vulgata atrebuída a San Jerónimo), de que ténen sido publicados ne l jornal Mensageiro de Bragança i ne l sítio Sendim em Linha www.bragancanet.pt/sendim/ , semana a semana zde l die 1º de Janeiro, ls testos de ls Eibangeilhos de cada deimingo i que aspero acabar na fin de l corriente anho.
e) L mirandés ten que star presente an todos ls lhados adonde fur possible, chegando a cada beç mais alhargados grupos de pessonas. Por esso tengo partecipado an bárias einiciatibas de dibulgaçon de l mirandés, feito cunferéncias an bários lhados, partecipado an porgramas de rádio (de que çtaco un porgrama de trés horas na TSF, antre las siete i las dieç de la manhana, ne l die 5 de Márcio de 2002) i publicado crónicas (al todo 20 testos até la fin d'Abril de 2002) i notícias an mirandés ne l www.diáriodetrasosmontes.com/ Cul mesmo oujetibo screbi (2002) las lhinhas generales dun guion para un decumentairo subre la Tierra de Miranda (apersentado a cuncurso al ICAM) chamado Mirando Miranda i mui assente na lhéngua i cultura mirandesas. Para alhá desso dou l apoio que puodo als sítios de l mirandés n'anternete, subretodo www.mirandes.no.sapo.pt i ls yá apuntados arriba.
f) Las actuales einiciatibas de zambolbimiento de l mirandés nun duraran se nun s'apuiáren an anstituiçones que lo deféndan i promuoban. Fui cun esse spírito que me ampenhei na criaçon de la Associaçon de Lhéngua Mirandesa, an Lisboua, an cunjunto cun outros mirandeses. Ye cula mesma eideia que apoio la criaçon de l Anstituto de Lhéngua Mirandesa, que debe de andar palantre quanto antes i tornar-se ua anstituiçon de referéncia de l mirandés.
g) L'ambestigaçon subre l mirandés ye tamien mui amportante. Anque nun tenga speciales habelitaçones lhenguísticas para ambestigar, bou fazendo l que puodo. Assi, fago parte de GELM (Grupo de Studos de la Lhéngua Mirandesa) i publiquei l pequeinho artigo 'Modos de tratamiento ne l mirandés de Sendin', na rebista El Filandar/O Fiadeiro (Zamora, 2001). Tengo tamien feito ambestigaçon subre l bocabulairo de la lhéngua mirandesa, subre la cunjugaçon de ls berbos mirandeses, subre toponímia, subre decumientos de l lhionés antigo i, subretodo, subre las caratelísticas de l sendinés, algo de que muito se fala mas mui pouco se conhece. Quanto más studo, más chego a la cuncluson de que l mirandés inda ten muita, muita cousa por çcobrir.
h) L mirandés ten que salir de la Tierra de Miranda i de la raia de Pertual, para que seia coincido i studado ne l strangeiro. Por esso dei l miu melhor para ajudas a l' ourganizaçon de l V Simpósio de Lhénguas Ouropeias i Lhegislaçones que tubo lhugar an Miranda ne ls dies 25 a 28 d'Abril dastanho. Cula mesma eideia trabalho para ajudar a poner de pies la ourganizaçon que repersente l mirandés ne l EBLUL.
i) L statuto jurídico de l mirandés percisa de ser studado i zambolbido ne l ámbito de l dreito a la lhéngua cumo dreito de las pessonas i de ls pobos. Cumo jurista a esso tengo dedicado muita atençon, stando a chegar al fin la scrita dun librico que bou a publicar cun Júlio Meirinhos, inda astanho.
Apuis de todo l que acabei de screbir acho que nun fázen muito sentido todas estas cousas, subretodo quando ténen a ber cula nuossa lhéngua (anque téngamos dues i gústemos tanto dua cumo doutra, cumo ye l miu caso). Ende l más amportante ye l'atitude que ancarna an pequeinhas cousas, cousas mesmo mui pequeinhas que hai que fazer todos ls dies, an qualquiera sítio i delantre de qualesquiera pessonas. Cousas tan pequeinhas cumo falar, registrar, oubir, nua atitude de star siempre a daprender, a çcobrir. Cousas tan pequeinhas cumo trasmitir l que daprendimos. Cousas tan pequeinhas cumo tener pacéncia para cumbencir de l que achamos que stá cierto, sin tener que oufender. Cousas tan pequeinhas cumo acraditar que bamos a morrer purmeiro que la nuossa lhéngua. Desso nun fálan ls 'curricula', mas essas pequeinhas cousas... esso ye l más amportante.
Lisboua, 14 de Maio de 2002
Amadeu Ferreira

Sem comentários:

Enviar um comentário